Монгол Улсад ахмад настнуудын эрх зөрчигдөж буй байдал, тэдэнд тулгамдаж буй асуудлуудын талаар Хүний эрхийн Үндэсний Комисс судалгаа хийжээ. Энэхүү судалгааны үр дүнд дөрвөн ахмад тутмын нэг нь гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн бол, 60 гаруй хувь нь ганцаардлын асуудалтай байгааг ил болгосон байна.
Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын гишүүн Х.Мөнхзулын мэдээлснээр, төрөөс ахмад настнуудад чиглэсэн тэтгэврийн шинэчлэл, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, эрүүл насжилтын хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж байгаа ч эрх зөрчигдөж буй байдал бүрэн шийдэгдээгүй хэвээр байна. Ахмадуудын хувьд тэтгэврийн хэмжээ бодит хэрэгцээтэй нийцэхгүй байгаа, ижил хөдөлмөр эрхэлсэн ч тэтгэврийн хэмжээ харилцан адилгүй, төрийн үйлчилгээ үзүүлэхэд үл тоомсорлох хандлага байсаар байна. Мөн ялгаварлан гадуурхалт, оролцооны эрхийн зөрчил, хүртээмжгүй орчны асуудал хүнд хэвээр байгааг онцолжээ.
Асрамжийн газрын нөхцөл байдал ч мөн санаа зовоож буй. Зарим газруудад ор хоногийн хүрэлцээ муу, хүний нөөцийн чадвар сул, үйлчилгээ хангалтгүй байгаагаас ахмадууд сэтгэл зүйн болон эрүүл мэндийн хүнд нөхцөлд орж байна. Үүн дээр нэмэгдээд өвлийн улиралд гадаа халтиргаа гулгаа ихэсч, ахмадуудын унах, бэртэх эрсдэл нэмэгддэг.
Эрүүл мэндийн үйлчилгээний хүртээмж ахмадуудад хангалтгүй байгаа нь тэднийг өвчин хүндэртэл хойшлуулдаг. Эм, эмчилгээний үнэ өндөр, урт дараалал, үзлэг оношлогооны өндөр төлбөр зэрэг нь ахмадуудын санхүүгийн боломжийг давдаггүй. Түүнчлэн эмч, ажилтнуудын ачаалал их, цалин бага зэрэг нь үйлчилгээний чанарт нөлөөлж, тогтолцооны бүтцийн асуудлуудыг ил болгож байна.
Сүүлийн жилүүдэд ахмад настнууд эдийн засгийн хүчирхийлэлд өртөх хандлага нэмэгдсэн. Үр хүүхэд нь тэтгэврийн мөнгийг зөвшөөрөлгүй зарцуулах, барьцаалах, зээл авах зэрэг нь тэдний эрхийг зөрчиж байна. Судалгаанд оролцсон ахмадуудын 25 хувь нь гэр бүлийн аль нэг хэлбэрийн хүчирхийлэлд өртсөн гэдгээ мэдэгдсэн бол зарим нь сэтгэл санааны дарамт, үл хайхрах, анхаарал халамжгүй байдлыг илүүтэй дурдсан байна.
Судалгааны явцад ганцаардлын асуудал хамгийн өргөн хүрээтэй байсныг Х.Мөнхзул онцолжээ. Ахмадуудын 60 гаруй хувь нь өөрийгөө ганцаарддаг гэж мэдэгдсэн бөгөөд үр хүүхдийн анхаарал, халамж тасарсан, хань ижлээ алдсан тохиолдолд сэтгэл зүйн дэмжлэг зайлшгүй шаардлагатай болдог байна.
Жишээ болгож, гэр хороололд амьдардаг нэгэн ахмад өдөржин хашаандаа ганцаараа байдаг, үр хүүхэд нь хааяа л эргэж тойрдог тухай ярьжээ. Мөн Дорноговь аймагт амьдардаг ахмад өвлийн хүнд нөхцөлд орж, арван хуруугаа хөлдөөсөн тохиолдол гарсан нь анхаарал татахуйц эмгэнэлт жишээ байв.
Асрамжийн газрууд бага зэргийн сэтгэцийн өөрчлөлттэй ахмадуудыг хүлээж авдаггүй нь олон ахмадыг орон гэргүй, хараа хяналтгүй амьдрахад хүргэж байгаа бөгөөд энэ нь хүний эрхийн зөрчлийн ил тод хэлбэр болж байна.
Ахмад настнууд зөвхөн халамж хүртэгч бус, баялаг бүтээж байсан хувь хүмүүс гэдгийг нийгэм ухамсарлах шаардлагатай. Үе хоорондын ойлголцол буурч буй өнөө үед ахмад үеийг хүндэтгэх, тэдний эрхийг хамгаалах нь зөвхөн хууль эрх зүйн төдийгүй ёс суртахууны асуудал болоод байна.
