Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 43 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт «Гишүүд Ерөнхий сайдыг огцруулах саналыг УИХ-д албан ёсоор тавьсан бол уг асуудлыг 7 хоногийн дараа хэлэлцэж эхлэн 10 хоногийн дотор шийдвэрлэнэ» гэж заасан байдаг. Энэ нь тухайн саналыг өргөн мэдүүлснээс хойш нийт 10 хоногийн хугацаанд УИХ шийдвэр гаргах ёстой гэсэн үг юм. Таны асуусан тохиолдолд (2025 оны 10-р сарын 7-нд өргөн мэдүүлсэн) хэлэлцэх хугацаа 10-р сарын 14-нд эхэлж, шийдвэрлэх нийт хугацаа 10-р сарын 17-ны 11:00 цагт дуусах ёстой.
Харин хугацаа хэтрүүлбэл юу болох вэ гэдэг нь хуульд тодорхой заагаагүй, бүрхэг байдаг. Үндсэн хууль болон УИХ-ын тухай хуулийн 101 дүгээр зүйлд (Ерөнхий сайдыг огцруулах журам) хугацаа хэтрүүлсэн тохиолдолд ямар шийтгэл, үр дагавар байхыг нарийн тусгаагүй. Гэхдээ дараах боломжит үр дүнгүүдийг хуулийн тайлбар, өмнөх жишээнээс харж болно:
- Санал автоматаар бүтэлгүйтэх магадлал өндөр: Хуулийн заалт «шийдвэрлэнэ» гэж заасан ч, хугацаа дуусахад санал хураалт явуулаагүй бол саналыг дэмжигээгүйд тооцож, Ерөнхий сайд үүрэгт ажилдаа үргэлжлүүлэх боломжтой. Энэ нь парламентын практикт түгээмэл: Хугацаа хэтрүүлбэл санал «лапс» буюу хүчингүй болдог.
- Парламент татан буугдахгүй: Ерөнхий сайдыг томилох журамд (Үндсэн хуулийн 39.1) 45 хоногт томилохгүй бол Ерөнхийлөгч парламентыг тараах эрхтэй. Харин огцруулахад ийм заалт байхгүй тул парламент татан буугдахгүй.
- Шүүх, Үндсэн хуулийн цэцэд хандах боломж: Хэрэв хугацаа хэтрүүлбэл, санал гаргагчид (П.Сайнзориг тэргүүтэй гишүүд) Үндсэн хуулийн цэцэд гомдол гаргаж, УИХ-ын үйл ажиллагааг зөрчилтэй гэж үзүүлэх боломжтой. Гэхдээ цэцээс ямар шийдвэр гарах нь тодорхойгүй, өмнөх жишээ (2021 онд У.Хүрэлсүхийг огцруулах) шиг хугацаа дотроо шийдэгдэж байсан.
- Практик жишээ: 2021 оны 1-р сард У.Хүрэлсүхийг огцруулах саналыг хугацаандаа (нийт 95.2% дэмжлэгтэй) шийдвэрлэсэн. Хугацаа хэтрүүлсэн өмнөх тохиолдол байхгүй тул бүрхэг хэвээрээ. Одоогийн нөхцөлд (Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаан маргаантай, ирц бүрдэхгүй байгаа) хугацаа хэтрэх магадлал өндөр, гэхдээ УИХ маргааш (10-р сарын 17) өглөө шийдвэрлэх гэж оролдох бололтой.
Одоогийн байдал (2025.10.16-ны байдлаар):
- Төрийн байгуулалтын байнгын хороо өнөөдөр (09:30 цагт) санал хураалт явуулсан ч, саналын томьёолол Үндсэн хууль зөрчсөн гэж Засгийн газрын сайд нар үзэж, ирц бүрдээгүй.
- УИХ-ын чуулган (10:00 цагт) мөн ирцгүй, бойкот үргэлжилж байна.
- АН-ын дарга О.Цогтгэрэл: Ерөнхий сайд Г.Занданшатар, УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан нарыг зэрэг хэлэлцэх ёстой гэж шаардаж байгаа. Үгүй бол АН-ын гишүүд чуулганд суухгүй.
- Хэрэв маргааш 11:00 цаг хүртэл шийдвэр гарахгүй бол санал бүтэлгүйтэж, Ерөнхий сайд үргэлжлүүлэн ажиллах магадлал өндөр. Гэхдээ улс төрийн дарамт (жагсаал, гомдол) үүсэх боломжтой.
Энэ нь хуулийн бүрхэг байдлаас шалтгаалж байгаа тул цаашдаа Үндсэн хуулийн цэцээс тайлбар гарах магадлалтай. Хэрэв шинэ мэдээ гарвал нэмэлт мэдээлэл хайж болно.
