Монгол улсын нутаг дэвсгэрийн ундны усанд агуулагдах ураны хэмжээний талаар МУИС-ийн Физикийн тэнхимийн профессор, доктор Х.Цоохүү, доктор Н.Тэгшбаяр, Химийн тэнхимийн профессор, доктор О.Болормаа нар судалгаа хийжээ. Судалгаагаар 2020 онд гаргасан “Монгол орны ундны санд агуулагдах ураны тархалтын зураг”-т харвал Монгол орны зүүн хэсгийн зарим хэсэгт уран тархсан байгааг тогтоосон байна. Улаанбадрахын мал уранд хордож байна гэх малчдын сэжиглэл ч уг судалгаанаас болж тодорхой болсон юм.
Усанд агуулагдах уран: Хүлцэх хэмжээ, эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө
ДЭМБ болон Монгол Улс ундны усанд 0.03 ппг буюу 30 мкг/л уран агуулагдаж байж болохыг зөвшөөрдөг. Энэ нь хүлцэх хэмжээний стандарт юм. Үүний дагуу 1 литр усанд 30 мкг уран агуулагдахыг хүн тэвчиж чадна гэж үздэг.
Уран нь байгаль дээр уранинит, аутунит гэсэн эрдэс хэлбэрээр оршиж, хүний биед агаар, тоос, хоол хүнс, ус гэх мэтээр орж байдаг. 1896 онд уран нь радио идэвхит чанартай гэдгийг илрүүлсэн бөгөөд мөн бөөрний үйл ажиллагаанд сөрөг нөлөө үзүүлдэг гэдгийг судалж тогтоожээ.
Монгол орны ундны усан дахь ураны агууламж
МУИС-ийн физикч, химич нар Монгол орны бүх аймгийн усан дахь ураны агууламжийг судалжээ. Судалгаанд 21 аймаг, 298 сум, нийслэлийн ундны ус орсон бөгөөд нийт 1000 гаруй уст цэгийн усан дахь ураны хэмжээг тогтоосон байна. Ураны дундаж агууламж Монгол оронд 14 мкг/л байна. Энэ нь ДЭМБ-ын хүлцэх хэмжээнээс доогуур үзүүлэлт боловч аймгуудын гүний усанд ураны агууламж нь янз бүр байдаг.
Дорноговь аймгийн гүний усанд ураны дундаж агууламж 51 мкг/л, хамгийн их агууламж нь 347 мкг/л байжээ. Говьсүмбэр аймагт 31 мкг/л, Сүхбаатар аймагт 26.2 мкг/л байна. Төв аймгийн усанд 21 мкг/л, Увс аймгийн усанд 17 мкг/л агуулагдаж байна.
Урантай ус ууж байгаа аймгууд
Монгол улсад хамгийн их урантай ус хэрэглэж байгаа аймгуудын тоонд Дорноговь, Говьсүмбэр аймгууд орж байна. Дорноговь аймгийн төв Сайншанд, Говьсүмбэрийн Чойр зэрэг хотуудад ураны агууламж өндөртэй худгууд олон байна. Тус аймгуудын худгийн 24 нь ураны хүлцэх хэмжээнээс их агууламжтай байжээ.
Улаанбаатарын усанд ч уран агуулагддаг
Улаанбаатар хотын ундны усанд ч уран агуулагддаг гэдгийг судалгаа харуулсан байна. Нисэх, Шаргаморьт, Аржанчивлан, Өвөржанчивлан зэрэг газар нутагт уран их хэмжээтэй байгаа нь тодорхой болсон юм. Улаанбаатарын ундны усан дахь ураны дундаж агууламж 5.9 мкг/л байгаа нь дэлхийн бусад улс орнуудтай харьцуулахад 3-7 дахин их агууламжтай байгааг харуулж байна.
Ураны нөлөөлөл болон арга хэмжээ авах шаардлагатай байдал
Монголын орон нутгийн аймгууд болон Улаанбаатар хотын ундны усанд уран агуулагддаг нь эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй юм. Мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар, олон улсын лавлагаа лабораториор баталгаажуулсан судалгаанд үндэслэн, урантай ус хэрэглэж байгаа иргэдэд эрүүл мэндийн аюул заналхийлж болзошгүй тул цэвэр усны эх үүсвэрийг сайжруулах, зохих арга хэмжээг авах нь чухал болоод байна.
