Table of Contents
2025 оны 10-р сарын 6-нд (даваа гарагт) Нобелийн шагналын долоо хоног албан ёсоор эхэлж, 10-р сарын 13-нд өндөрлөнө. Энэ хугацаанд дэлхий дахинд шинжлэх ухаан, уран зохиол, эдийн засаг, энх тайвны салбарт 2025 оны Нобелийн шагналын эзэд тодорно.
Нобелийн шагнал 2025 – зарлах хуваарь
- 10-р сарын 6 – Анагаах ухаан, физиологи
- 10-р сарын 7 – Физик
- 10-р сарын 8 – Хими
- 10-р сарын 9 – Уран зохиол
- 10-р сарын 10 – Энх тайвны Нобелийн шагнал (Норвегийн Ослод зарлагдана)
- 10-р сарын 13 – Эдийн засгийн шинжлэх ухааны шагнал (Шведийн Төв банк санаачилсан, 1969 оноос олгодог)
Нобелийн шагнал хэрхэн олгогддог вэ
Нобелийн шагнал нь Шведийн зохион бүтээгч, бизнес эрхлэгч Альфред Нобелийн (1833–1896) гэрээслэлийн дагуу 1901 оноос эхлэн олгогдсон. Тэрээр динамитийг зохион бүтээж, түүнээс олсон хөрөнгөө хүн төрөлхтний сайн сайхны төлөө хандивласан юм.
Жил бүр Нобелийн хөрөнгийн хүүг дараах таван салбарт тэгш хуваан олгодог: анагаах ухаан, физик, хими, уран зохиол, энх тайван. Хожим эдийн засгийн шагналыг нэмэлтээр бий болгосон. Шагналын мөнгөн дүн одоо 11 сая шведийн крон (ойролцоогоор $1.19 сая) бөгөөд хамт нь алт медаль, диплом олгодог. Нэг ангилалд дээд тал нь гурван хүн хамт шагнуулж болно.
Нэр дэвшигчдийг олон нийтийн дунд зарладаггүй, харин шийдвэр гаргасан хорооны гишүүд 50 жил нууц хадгалах үүрэгтэй.
Энх тайвны Нобелийн шагнал ба Трамп
Энх тайвны шагнал нь жил бүр хамгийн их анхаарал татдаг төрөл юм. Шагналын эзнийг Норвегийн парламент томилдог 5 гишүүнтэй хороо тодруулдаг. Альфред Нобел энэхүү шагналыг “ард түмнүүдийн хоорондын нөхөрлөл, байнгын арми татан буулгах, энх тайвны хэлэлцээ дэмжихэд хамгийн их хувь нэмэр оруулсан” хүнд олгох ёстой гэж заасан.
Reuters агентлагийн мэдээлснээр, 2025 онд 338 нэр дэвшигч бүртгэгдсэн ч АНУ-ын Ерөнхийлөгч асан Дональд Трампын энэхүү шагнал авах магадлал бараг үгүй гэж шинжээчид үзэж байна. Норвегийн түүхч Асле Свен “Трампын бодлого энхийн үйл хэрэгт нийцэхгүй, харин дэлхий дахинд хуваагдал үүсгэдэг” хэмээн тайлбарлажээ. Түүнчлэн Трампын уриа, кампанит ажил нь Нобелийн хороонд сөрөг сэтгэгдэл төрүүлдэг гэж Норвегийн Нобелийн хорооны дэд дарга Асле Тойе онцолсон байна.
2025 оны боломжит энхийн шагналын нэр дэвшигчид
- НҮБ-ын Дүрвэгсдийн асуудал хариуцсан агентлаг (UNHCR)
- НҮБ-ын Хүүхдийн сан (UNICEF)
- Улаан Загалмайн нийгэмлэг
- Хилгүй эмч нар (Médecins Sans Frontières)
- Суданы Emergency Response Rooms – иргэний дайны үеийн тусламжийн сүлжээ
- Олон улсын эрүүгийн шүүх (ICC)
- НАТО
- Хонконгийн идэвхтэн Чоу Хан-Дун, ардчиллын төлөө тэмцэгч өмгөөлөгч
- Канадын хүний эрхийн хамгаалагч Ирвин Котлер, хууль зүйн сайд асан
Нобелийн медалийн тухай
Диаметр 66 мм, жин 175 грамм. 18 каратын алт, мөнгөний хайлшаар хийгдэж, гадаргуу нь 24 каратын алтаар бүрсэн. Урласан газар нь Шведийн Эскильстунагийн мөнгөний үйлдвэр болон Норвегийн Конгсбергийн хааны мөнгөний үйлдвэр. Энх тайвны медаль дээр “Pro pace et fraternitate gentium” (“Энх тайван ба ахан дүүсийн төлөө”) гэсэн бичээс байдаг.
