Table of Contents
2025 оны 9-р сарын 15-ны өдөр Улсын Их Хурлын намрын ээлжит чуулганы үдээс хойших хуралдаанаар Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж эхэллээ. Энэхүү нийтлэл нь 1xBet-ийн дэмжлэгтэйгээр бэлтгэгдсэн бөгөөд төсвийн гол санаа, шинэчлэлийн чиглэлийг тоймлон хүргэнэ.
Хэлэлцэгдсэн асуудлууд
УИХ-ын хуралдаанаар хоёр чухал асуудлыг авч хэлэлцсэн:
- Монгол Улсын 2026 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2027-2028 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл: Засгийн газраас 2025 оны 9-р сарын 1-нд өргөн мэдүүлсэн энэ төслийн нэг дэх хэлэлцүүлгийг явууллаа.
- 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд: Үүнд Монгол Улсын 2026 оны төсөв, Үндэсний баялгийн сан, Нийгмийн даатгалын сан, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд багтсан.
Төсвийн хүрээний мэдэгдлийн танилцуулга
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар төсвийн хүрээний мэдэгдлийн талаар танилцуулсан. Тэрээр Монголын эдийн засгийн эмзэг байдлыг онцлоод, дараах баримтуудыг дурджээ:
- Гадаад худалдааны 70 гаруй хувь, экспортын 90 гаруй хувь ганц улсаас хамааралтай.
- Эрчим хүчний 24 хувь, түлш шатахууны 100 хувь импортоос хараат.
- Гадаад өр ДНБ-ий 160 хувьд хүрсэн.
- Эдийн засгийн төрөлжилтийн индексээр Монгол Улс дэлхийн 145 орноос 139-д байна.
Эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд макро эдийн засгийн болон төсвийн бодлогын шинэчлэлийг эхлүүлж, дараах зарчмуудыг баримталжээ:
- Төсвийн орлого, зарлага, өрийг бууруулах.
- Төрийн оролцоог багасгаж, хувийн хэвшлийг дэмжих.
- Татварын шинэчлэл хийж, иргэдийн оролцоог хангах.
- Татвар төлөгчдийн мөнгийг өгөөжтэй зарцуулах.
Ерөнхий сайд “Хувийн хэвшлийг дэмжсэн, хүний хөгжилд чиглэсэн дунд хугацааны төсвийн бодлого” тодорхойлогдсоныг онцолсон.
Макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд:
- Эдийн засгийн өсөлт: 2027 онд 6.3%, 2028 онд 6.5%-ийн өсөлтийг тогтвортой хадгалах зорилттой.
- Тэнцвэржүүлсэн орлого:
- 2026 он: 31.6 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 30.9%)
- 2027 он: 33.7 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 29.3%)
- 2028 он: 37.3 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 28.2%)
- Төсвийн зарлага:
- 2026 он: 33.0 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 32.2%)
- 2027 он: 34.6 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 30%)
- 2028 он: 37.8 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 28.6%)
- Тэнцвэржүүлсэн тэнцэл: 2026 онд 1.38 их наяд төгрөгийн алдагдал (ДНБ-ий 1.3%), 2027 онд 0.8%, 2028 онд 0.4% болгон бууруулна.
- Суурь зарлага:
- 2026 он: 29.6 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 28.9%)
- 2027 он: 31.4 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 27.3%)
- 2028 он: 33.2 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 25.1%)
Эдгээр тооцоолол нь өмнөх хүрээний мэдэгдлээс 2026-2028 онд орлогыг 1.8 их наяд, суурь зарлагыг 0.8-3.2 их наяд төгрөгөөр бууруулсан байна.
Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн дүгнэлт
Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн дарга Н.Энхбаяр хуулийн төслийн дүгнэлтийг танилцуулсан. Тэрээр төслийн бүтэц, агуулга сайжирч, хууль эрх зүйн шаардлагыг хангасныг онцлоод, дараах зүйлсийг дурджээ:
- Эдийн засгийн өсөлтийн таамаглалыг 5.7%-д бодитой болгосон нь олон улсын байгууллагуудын тооцоотой нийцтэй.
- Төсвийн зарлагыг 2018 оны 29%-иас 2024 онд 38.3% болж өссөнийг хязгаарлах эхлэл болсон.
- Татварын шинэчлэлийн нөлөөгөөр 2026 онд 4 их наяд төгрөгийн алдагдал үүсч, 2027 оноос тэнцлийн тусгай шаардлага зөрчигдэх эрсдэлтэй.
Анхаарах асуудлууд:
- Төсвийн мөчлөг сөрсөн бодлогоос татгалзаж, эрсдэлийг урьдчилан бууруулах.
- Төсвийн зарлагыг ДНБ-ий 27%-д хүртэл бууруулах зорилго хангалтгүй.
- Урсгал зарлагын өсөлт (26.2%) ДНБ-ийн өсөлт (17%)-өөс хэтэрвэл 2028 онд тусгай шаардлага зөрчигдэнэ.
- Төсвийн бодлогын дүн шинжилгээ, тооцооны аргачлал хангалтгүй тул хуулийн хэрэгжилтийг сайжруулах шаардлагатай.
2026 оны төсвийн хуулийн төсөл
Ерөнхий сайд Г.Занданшатар 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төслийг танилцуулсан. Төсвийн боловсруулалтад 239.8 мянган иргэнтэй уулзаж, E-Mongolia системээр 188 мянган иргэний саналыг тусгажээ. Гол чиглэлүүд:
- Эрүүл мэнд, боловсрол: Эрүүл мэндийн хөрөнгө оруулалтыг 5.5 дахин, боловсролын хөрөнгө оруулалтыг 2 дахин нэмэгдүүлнэ. Хавдар судлалын үндэсний төв-II, Зүрх судасны төв, Гэмтэл согогийн төвийг өргөтгөж, 17 аймагт эмчилгээний тасгуудыг шинэчлэнэ.
- Сургууль, цэцэрлэг: Нийслэлд 117 сургууль, 73 цэцэрлэг, 32 дотуур байр барина.
- Тэтгэврэг: Дундаж тэтгэврийг 901 мянган төгрөгт хүргэнэ.
- Эрчим хүч: 3.9 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг 3.5 сая мегаватт-цаг нэмэгдүүлнэ.
- НӨАТ-ын буцаан олголт: Иргэдийн 1 сая төгрөг хүртэлх худалдан авалтын НӨАТ-ын буцаан олголтыг 2%-иас 5% болгоно.
- Ипотекийн шинэчлэл: Орон сууцны банк байгуулж, хүү багатай, урт хугацаатай зээл олгоно.
- Дэд бүтэц: 1.2 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар 3,122 км зам, 3,159 метр гүүр барина. Боомтын хүчин чадлыг 2-3 дахин нэмэгдүүлнэ.
Төсвийн орлого 31.6 их наяд, зарлага 32.98 их наяд, алдагдал 1.38 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 1.3%) байхаар төлөвлөжээ.
Аудитын дүгнэлт
Монгол Улсын Ерөнхий аудитор С.Магнайсүрэн төсвийн төслийн дүгнэлтийг танилцуулсан. Төсөв нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн шаардлагыг хангасан боловч “Монгол Улсыг 2026-2030 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл” батлагдаагүй тул бүрэн нийцэл тодорхой бус байна. Засгийн газрын өр ДНБ-ий 43.8%-тай тэнцэхээр төлөвлөгдсөн нь Үндэсний аюулгүй байдлын бодлогод нийцтэй.
Төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 579 төсөл, арга хэмжээ хэрэгжинэ. Гэсэн ч дараах асуудлуудыг анхаарахыг сануулжээ:
- Төсвийн орлого түүхий эдийн экспортоос хамааралтай хэвээр байна.
- Төсвийн зарлагын өсөлт саарч байгаа ч нийцэл хангалтгүй.
- Хөрөнгө оруулалтын эрэмбэ, зохицуулалтыг сайжруулах шаардлагатай.
Гишүүдийн байр суурь
АН-ын бүлгийн дарга О.Цогтгэрэл “2026-2030 оны хөгжлийн чиглэл батлагдаагүй байхад төсвийн хэлэлцүүлэг эхлэх нь буруу жишиг болно” хэмээн шүүмжилж, ажлын тав хоногийн завсарлага хүссэн. УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан хоёр хоногийн завсарлага өгснөөр хэлэлцүүлэг 9-р сарын 17-нд үргэлжилнэ.
