Table of Contents
2025 оны Химийн Нобелийн шагналыг Японы Сусуму Китагава (Киотогийн их сургууль), Австралийн Ричард Робсон (Мельбурны их сургууль), АНУ-ын Омар М. Яги (Калифорнийн Берклигийн их сургууль) нар хүртлээ.
Нобелийн хорооны хэвлэлийн мэдээнд дурдсанаар, “лауреатууд том хөндийтэй молекулын бүтэц буюу металл-органик каркас (MOF) бүтээсэн бөгөөд эдгээрийг агаараас ус гарган авах, нүүрстөрөгчийн давхар ислийг шингээх, хорт хийг хадгалах, эсвэл химийн урвалыг хурдасгах зэрэг олон салбарт ашиглаж болно” гэжээ.
Металл-органик каркас гэж юу вэ
MOF нь металлын ион болон урт органик молекулуудыг хослуулан үүсгэдэг уян хатан, сүвэрхэг болорт бүтэц юм. Эдгээр “молекулын тор” нь хий, шингэн болон бусад бодисыг нарийн сонгомол байдлаар шингээх чадвартай тул усгүй орчинд ус үүсгэх, агаарын бохирдлыг бууруулах, эрчим хүчний хэмнэлттэй катализ хийх зэрэг технологид өргөн хэрэглэгдэх боломжтой.
Нобелийн шагналын түүхэн баримт
1901–2024 оны хооронд нийт 116 Химийн Нобелийн шагнал олгогдсон бөгөөд 197 лауреатын дунд зөвхөн 8 нь эмэгтэй эрдэмтэн байжээ. Тэдний нэг нь 1911 онд шагнал хүртсэн алдарт Мария Кюри юм.
Өмнөх оны шагнал
2024 онд шагналыг Америкийн биохимич Дэвид Бэйкер, мөн Google DeepMind-ийн судлаачид болох Демис Хассабис ба Жон Жумпер нар хүртсэн. Хассабис ба Жумпер нар уургийн бүтцийг урьдчилан таамаглах AI загвар боловсруулсан бол Бэйкер шинэ төрлийн уураг зохиох тооцооллын арга бүтээсэн нь эм, вакцин, наноматериал, мэдрэгчийн технологид хэрэглэгдэх болсон.
Нобелийн долоо хоног үргэлжилж байна
Энэ долоо хоногт Нобелийн хороо физикийн салбарын шагналыг квантын механикийн нээлтүүдэд зориулан, харин уран зохиол, эдийн засаг, энхтайвны шагналуудыг удахгүй зарлана. Физик ба анагаах ухааны шагналууд аль хэдийн олгогдоод байна.
Шагнал гардуулах ёслол уламжлал ёсоор Шведийн Стокгольм хотод 12-р сард болно.
